Artykuły

Przewodniki Turystyczne

Tam gdzie dzień nie zachodzi - Ural, Syberia, Rosja

Ural Subpolarny, atak zimy (Federacja Rosyjska).
Spojrzałem na mapę w poszukiwaniu zakątka ciekawego, ale jeszcze stosunkowo dzikiego, mając świadomość że jest kwestią niedługiego czasu, kiedy dzikich zakątków praktycznie już nie będzie. Nawet tereny polarne przeżywają okres wzmożonej eksploracji, a za tym zawsze idzie utrata przynajmniej części walorów pierwotnych takiego miejsca.

Mój wybór padł na góry Ural i tereny za kołem podbiegunowym północnym. Pierwszym punktem było miasto Salechard, stolica Jamalsko-Nienieckiego Okręgu Autonomicznego, którego obszar to niemal dziesięciokrotność obszaru Republiki Czeskiej(trzy i pół Polski). Liczy zaledwie 40tys. mieszk., ale obok Moskwy i Petersburga uchodzi za najbogatsze i najdroższe miasto Rosji. Położone jest za rzeką Ob, już w Azji, wkoło otoczone przez jej rozlewiska i zabagnioną tundrę(która przez 10 miesięcy w roku jest zamarznięta). Mimo to, miasto robi wrażenie – lśni nowością, zbudowane jest z najdroższych materiałów budowlanych, zadbane, nawet udało się wprowadzić krzaki brzozy o wysokości około 2-3 metrów. Jeżdżą najnowsze i najdroższe samochody, które pewnie nigdy nie wyjechały poza rogatki, bo nie ma tam dróg, tylko bezkresne bagno, pod którym wieczna marzłoć (na ogół zaczyna się od kilkudziesięciu centymetrów do metra pod ziemią). By tam dojechać potrzeba około czterech dni, pokonuje się ponad 4tys. km i kilka stref czasowych. Taki sam czas jest np. w Pakistanie.

Salechard swoje bogactwo zawdzięcza przede wszystkim złożom gazu i ropy, to w J.-N. Okręgu znajduje się półwysep Jamał, skąd dociera gaz do Polski. Salechard słynie też z tego, że znajduje się dokładnie na kole podbiegunowym północnym(równoleżnik +66°33’), tak samo jak Fort Yukon na Alasce i Rovaniemi w Finlandii. Z tymże, jest najrzadziej odwiedzany(prawie wcale) z tych trzech miast ze względu na trudny dojazd, chociaż poprawia tą kwestię nowoczesne lotnisko. By dostać się do Salechardu drogą naziemną trzeba pokonać m.in. bardzo rozległe obszary tajgi, lasotundry, tundry, góry Uralu Polarnego wyrastające osobnymi masywami. Oraz rzekę Ob w Labytnangi, blisko ujścia do Morza Karskiego, mającą szerokość w tamtym miejscu około 2,5km(a długość jej przekracza 4tys.km). Na końcu jeszcze posterunek miejscowych służb, uważnie pilnujących, by nikt niepożądany nie dostał się na teren Okręgu.

Kolejnym punktem wyprawy była Workuta, położona w europejskiej części Rosji. Leży w pobliżu 67 równoleżnika, 160km na północ od koła podbiegunowego północnego, Liczy ok. 70tys. mieszk. (na początku XXI wieku jeszcze wyraźnie ponad 100 tysięcy), wydobywa się tam m.in. węgiel kamienny. Miasto robi bardzo przygnębiające wrażenie. Wkoło bagnista tundra, płaty śniegu, mimo drugiej połowy lipca, temperatura tylko kilka stopni powyżej zera, pociąg z bezkresnej tundry wjeżdża nagle w blokowisko. Domy na palach, bo tundra zabiera i niszczy każdy kawałek ziemi o którym człowiek zapomni. Nawet dwumetrowy odcinek między chodnikiem a drogą jest zawładnięty przez bagno. Drzew oczywiście nie ma, nawet za wielu większych krzaków brzozy. Domy odrapane, wiele opuszczonych, rozbiera je trudny klimat. Tam tak samo jak w wielu miejscach Rosji, na głównym placu króluje zadbany pomnik Lenina. Workuta to miasto senne i ponure, jakby zapomniane przez wszystkich, leży w autonomicznej republice Komi, znacznie większej niż obszar Polski, tak samo jak najwyższa góra Uralu, znajdująca się w paśmie Subpolarnym.

W lecie trudno dostać się w Ural Subpolarny, przez tundrę i tajgę przejść się w zasadzie nie da, gdyż podmokłość terenu, stopień zarośnięcia, ogromna ilość owadów, powodują że dziennie w takim terenie można przejść od 1 do kilku kilometrów i nie ma suchego miejsca by się położyć. A z Inty w pobliże najwyższej góry Uralu- Narodnej (Narodnaja, 1895m n.p.m.) jest około 150km. Technicznie nie da się nawet zabrać jedzenia na tak długi czas, a po drodze jest też do pokonania duża górska rzeka- Kożim, wymagająca na ogół przepłynięcia.

Drugim sposobem jest wynajęcie helikoptera, ale to bardzo kosztowne. Wreszcie trzecim sposobem, stosowanym praktycznie zawsze, jest przejazd specjalnym samochodem (np. typu ural, czy gąsienicowym) do kopalni kwarcu Żelannaja w pobliżu Narodnej (dwa-trzy dni marszu od niej), biegnie tam jedyna utwardzona droga. Przejazd z Inty pod kopalnię trwa nie krócej niż 6 godzin, na trasie jest spora rzeka, droga miejscami to głębokie błoto, bardzo nierówna, chociaż tak jak o linie kolejowe w tym rejonie, dba się o tą drogę, by istniała, a wymaga to ciągłej pracy. Trudny teren powoduje, że nie ma żadnych osad ludzkich. Transport w góry jest dosyć trudny, a bywa że i kosztowny, setki dolarów za kurs samochodu w jedną stronę(trzeba się targować).

Teren Uralu Subpolarnego zawarty jest w Parku Narodowym Yugyd-va, utworzonym w 1994r., wpisany jest na listę UNESCO, liczy 1,9mln ha. Znajduje się tam około 40 małych lodowców i setki płatów wiecznego śniegu, setki rzek i potoków, także 800 górskich jezior. Góry te są pełne endemicznych roślin, rzadkich zwierząt, ale najbardziej charakterystyczna i egzotyczna w stosunku do Polski jest obecność renifera, który jest hodowany na obszarach polarnych przez ludy koczownicze: Komi, Nieńców, Chantów- ubierają się i mieszkają w podobnej zabudowie jak Indianie z kontynentów amerykańskich(oczywiście pisząc w dużym uproszczeniu). Góry te słyną też z rzek zasobnych w ryby i dziesiątek odmian minerałów, kryształy kwarcu nierzadko osiągają wagę kilku ton. Ural to góry z pogranicza Azji i Europy, umowna granica biegnie u wschodniego podnóża gór.

Rejon Narodnej jest odwiedzany coraz liczniej, ale wystarczy wejść w boczną dolinę, a nie spotka się innego człowieka, wkoło tylko góry, śnieg, rzeki, jeziora, ogromne rumowiska skalne, bagna, tundra, torfowiska, czasami trudne do przebrnięcia krzaki i tajga. Wszystko ogromne, przestrzenie są niesamowite. W razie wypadku na pomoc nie ma co liczyć, bo dotarcie do źródła pomocy zajmuje wiele dni. Na przykład Kaukaz w porównaniu z Uralem, to główna ulica stolicy dużego europejskiego kraju, aczkolwiek Kaukaz i tak jest nieporównywalnie dzikszy od Tatr czy Alp.  

Góry Uralu mają bardzo zróżnicowany charakter, płaskie potężne grzbiety górskie, w formie rumowisk skalnych, ale także nie brakuje gór o charakterze alpejskim, skalistych, z licznymi kotłami, w których nierzadko małe lodowce. Jest jednak jeden duży minus, świat ten ogląda się zza moskitiery, ilość komarów i muszek, jest ogromna, człowiek jest nimi oblepiony.

Krótki okres wegetacji powoduje, że życie przez dwa miesiące w roku jest tam bardzo intensywne. Mrozy zimą wynoszą często 40 — 50 stopni Celsjusza. Owady bardzo dokuczają, gryzą nawet przez gruby materiał, a chemia działa na nie krótko. Stąd nawet mimo grzejącego potężnie słońca, trzeba być potężnie ubranym, zakryć jak najwięcej ciała, a nad głową i tak bzyczą co najmniej setki komarów, szukając okazji do wbicia się w ciało. Skutecznie je znajdują. Dużym problemem jest spożywanie posiłków czy załatwianie potrzeb fizjologicznych w ich gromadnym towarzystwie.

Na Uralu pogoda zmienia się znacznie gwałtowniej niż u nas w Tatrach. Prawie bezchmurne niebo jest wstanie zakryć się w ciągu godziny chmurami, z których sypnie śniegiem. Śpiąc na wysokości 300-400m n.p.m. zanotowałem kilka razy spore przymrozki. Poprzedniego dnia słońce spaliło mi twarz, a w nocy zamarzła woda w butelce. Noce - nie ma ich, o tej porze roku panuje tam dzień polarny. Ciekawym doświadczeniem było żyć prawie trzy tygodnie bez nocy i do tego zmieniać strefy czasowe. Nawet gdy w porze nocnej niebo jest całe zachmurzone, pada deszcz/śnieg, to jest tylko szaro. Po Uralu śmiało można wędrować przez całą dobę. Gdy noc jest mroźna, można odpocząć od komarów. Dzień polarny zaczyna się już dobę jazdy pociągiem od Moskwy na północ. Na Uralu słońce mocno świeciło o trzeciej nad ranem, bardziej na północ jeszcze wcześniej i było przez całą dobę jeszcze jaśniej. Nawet w Sankt Petersburgu czuje się bliskość obszarów polarnych, bo robi się tam ciemno (ale nie bardzo ciemno) około północy.

Ural jest przepiękny, jeszcze dziki, ale nie wolno zapomnieć o odpowiednim ekwipunku i ilości jedzenia, nietrudno się tam zgubić. Całe Tatry mieszczą się bez przeszkód w jednej dolinie. Wszystko trzeba liczyć w dniach, a szczyt odległy jakby się zdawało o kilka godzin, okazuje się, że jest dwa dni drogi od nas, gdyż nie ma tam żadnych szlaków, a teren jest bardzo trudny i zdradliwy. Wędrówka po ciężkim rumowisku, bagnach, przez krzaki, tundrę, w niższych partiach przez tajgę, po śniegu. Często trzeba omijać bardzo strome kotły polodowcowe, które np. nagle się pojawiają na płaszczyźnie szczytowej, bywa ich cała seria. W słońcu jest ciepło, ale gdy go nie ma temperatura niewiele przekracza 0 stopni Celsjusza. Załamania pogody bywają gwałtowne i długotrwałe.

Mój atak szczytowy na Narodną od podnóża, trwał aż kilka dni, z powodu mrozu sięgającego –10 stopni, porywistego wiatru, który prawie zniszczył namiot i obfitych opadów śniegu. Wędrówka w chmurach, które są tam często bardzo nisko, we mgle, po zaśnieżonym i oblodzonym bardzo trudnym technicznie rumowisku skalnym -  męczące i trudne zajęcie. Bardzo łatwo się połamać. A wiatr potęguje uczucie zimna, organizm szybko traci ciepło, niektóre płaty śniegu i lodowce są na tyle strome, że trzeba dużego wysiłku, by przez nie przejść bez żadnej asekuracji. Ale dla Uralu warto – są to niesamowite góry. One, wraz z wszystkimi kolorami wiecznie jasnego nieba, ich potęga, dzikość - wprawiły mnie w niebywałe szczęście.

Po tych pięknych przeżyciach trzeba jeszcze wyjść z gór. Dojście do wspomnianej kopalni kwarcu to jeden dzień(doba)-trzy dni z okolic Narodnej. Potem musiałem czekać 5 dni na jakikolwiek transport, by dotrzeć do Inty – trzeba być na to przygotowanym, tam człowiek może liczyć tylko na siebie. Można mieć szczęście i czekać kilka godzin, a można czekać i tydzień. Przez 5 dni nie było żadnego środka transportu, a wędrówka przez Ural to wielodniowy marsz(a plecak pełny minerałów waży). Transport też nie był bezpieczny, bo na podskakującej, ubłoconej, potężnej ciężarówce przewożącej kwarc.

Rosja to specyficzny kraj, ale ludzie są bardzo życzliwi, bezinteresownie potrafią wykazać dużą pomoc. Mówi się o gościnności Polaków, ale nie ma nawet porównania co do gościnności Rosjan z rejonów oddalonych od Moskwy. Rosja to też wieczna walka o bilety kolejowe, o co nie jest wcale tak łatwe. Liczne kontrole licznych służb policyjnych, na ogół miłe, ale trzeba wiedzieć co powiedzieć, co pokazać, a czego nie. Rosja to także sytuacje, gdy ludzie chcą szybko zarobić, dotyczy to zwłaszcza kwestii transportu i wymiany walut.

Podczas tej podróży spotykałem się na każdym kroku z ogromnym zdziwieniem, po co tam przyjechałem, mogąc równie dobrze pojechać do Hiszpanii czy Włoch. Wielu Rosjan nie rozumiało po co pcham się do Salechardu, Workuty, w góry, było to dla nich nielogiczne. Pchać się tam gdzie zimno, pusto, komary, pełno wody, dziko, w miastach ponuro. Wreszcie jechać tyle dni – to rzecz niepojęta, ale jednocześnie byli pełni podziwu, że chciało mi się tam dotrzeć, że zwiedzam Rosję, podoba mi się ich kraj. Bardzo ich ciekawiło co w Polsce, w Europie, kwestie finansowe. Okolice Workuty to jeszcze Europa, ale wielu jej mieszkańców przez całe życie z niej się nie ruszyło, nie wiedzą co się dzieje w Moskwie, a co dopiero gdzieś indziej.

Wyjazd nie ograniczał się tylko do zwiedzania dzikich zakątków, bo przy okazji można zawsze zobaczyć coś więcej, nawet zbaczając z głównej trasy ten tysiąc kilometrów. Dlatego kolejny raz odwiedziłem Moskwę i Mińsk, miałem okazję zwiedzić Sankt Petersburg i słynny pałac w miasteczku Carskie Sioło (Puszkin). Także największe europejskie jezioro - Ładoga i Wilno.

Po powrocie do domu, niemal tak samo egzotyczna jak wyjazd okazała się możliwość wykąpania się, ciepła woda, łóżko, domowe jedzenie, wreszcie obecność nocy już o 21:00.

Warto podróżować na rosyjską północ i wschód, póki ludzi nie za dużo, a przyroda w dobrej kondycji – to nie będzie trwało wiecznie.

Poniżej trochę skanów  zdjęć z podróży (2003r.).


Znajdź mnie

Reklama

Wydarzenia

Brak wydarzeń

nationalgeographic-box.jpg
redbull-225x150.jpg
tokfm-box.jpg
tvn24bis-225x150.jpg

Reklama

Image
Klauzula informacyjna RODO © 2024 Grzegorz Gawlik. All Rights Reserved.Projekt NRG Studio
stopka_plecak.png

Search