Blog

Blog

ETNA - w poszukiwaniu erupcji część 3

Bardzo ważne jest opisanie zaobserwowanych zmian w partiach szczytowych Etny w stosunku do poprzedniego pobytu (materiał jest: TUTAJ). Jak to teraz wygląda. Materiały z wielu lat dostarczają fantastycznych informacji. W tym miejscu opiszę stan aktualny - z drugiej połowy września 2021 (FILM: ETNA ERUPTION & SUMMIT CRATERS & Grotta di Serracozzo & Gole dell'Alcantara ).

Krater Centralny – po 2018 roku to miejsce stało się miejscem zmian, choć wcześniej przez wiele lat aktywność wulkaniczna nie dokonywała większych przeobrażeń tego obszaru. W ogóle Etna stała się bardziej aktywna na całym obszarze szczytowym niż w latach poprzedzających. W części północno-wschodniej zwanej Voragine przestał funkcjonować otwór płynnej lawy, za to w 2020 roku utworzył się wewnątrz nowy stożek erupcyjny ciągle wyrzucający kawałki lawy, a obok niego już nie w formie stożka tylko w formie otworu, szczeliny, działał drugi otwór erupcyjny. Ten fragment krateru rósł, nawet można się było spodziewać, że będzie to najwyższy punkt Krateru Centralnego, a może i całej Etny. To pierwsze mogło się wydarzyć, choć późniejsze erupcje rozwaliły stożek. I choć Voragine stało się płytkie, to jednak niższe od wierzchołka krateru znajdującego się od strony kraterów południowych. Właśnie, Voragine stał się płytką częścią krateru, niewiele brakuje by dno było na poziomie pierścienia Krateru Centralnego od tej strony. Tylko w 2021 roku w Voragine od strony Krateru Północno Wschodniego stwierdziłem dwa nowe spore kratery. Można je przypisać jako część Krateru Centralnego, można by nadać im osobne nazwy. Jeden z nich jest pod wierzchołkiem, w którego pobliżu funkcjonował kiedyś otwór płynnej lawy. Ten krater ma ze 300m średnicy i z 30m głębokości, ma wyraźny pierścień i nachylenie do wewnątrz jest łagodne. Nie wykazywał już żadnej aktywności, ale pewnie za rok to miejsce wyglądać będzie znowu inaczej. Krater ten sąsiaduje z drugim nowym kraterem, trochę większym, a wyraźnie głębszym. W skrajnych punktach ma ok. 400m średnicy i ok. 50m głębokości, nachylenie do wnętrza jest dużo bardziej strome, fragmentarycznie są skałki, było sporo wykwitów siarki i niewielka ilość fumaroli. Też ma ładny pierścień, który z jednej strony jest wspólny dla obu nowych kraterów, a od strony Krateru Północno-Wschodniego, gdzie jest spłaszczenie, ich pierścień jest pierścieniem Krateru Centralnego. Trochę to skomplikowane dla osób nie zajmujących się wulkanami i nie znających topografii partii szczytowych Etny, ale dla nielicznych którzy znają temat z pewnością jest to czytelne. Dalej za kraterami jest miejsce, gdzie był stożek erupcyjny w 2020 roku, teraz tylko niewielkie wyniesienie a wokół zastygła lawa, która wypełniła tą część Voragine. Nierówny, trochę dymiący teren. Gdyby rozlało się tam lawy jeszcze na 20-30m wysokości w tej części Krater Centralny przestałby istnieć. Drugi otwór erupcyjny z 2020 roku jest już niewidoczny, bo na tym miejscu jest drugi z opisanych nowych kraterów. W tej chwili wyróżnienie Voragine jako części Krateru Centralnego jest trochę na siłę, bo do tak dużych doszło tutaj przeobrażeń. Ale pewnie wieloletnia siła przyzwyczajenia do takiego podziału wygra wśród włoskich wulkanologów a któż wie może kolejne erupcje do pewnego stopnia przywrócą stan poprzedni. Druga część Krateru Centralnego od strony południowo-wschodniej, od strony miasteczka Adrano nazywa się Bocca Nuova. To właśnie nad ten fragment okazjonalnie przewodnicy przyprowadzają na chwilę turystów. Jest to najniższa część Krateru Centralnego a pierścień tutaj jest najbardziej szeroki. I ten krater wykazuje największą aktywność gazową od kilku lat. Najczęściej gęste gazy są białe, ale sam podczas wcześniejszych pobytów byłem świadkiem wybuchów popiołowych. Jeżeli z Voragine nie dymi się prawie wcale, bo też ta część została zalana lawą, to Bocca Nuova nadal jest głęboka, a pierścień nie zmienił się. Wydobywały się z wnętrza ogromne ilości gazów, tak samo jak z Krateru Północno-Wschodniego, gdy w tym czasie z kraterów południowych ok. 20 godzin po erupcji nie wydobywały się gazy prawie wcale.

Krater Północno-Wschodni – dotknęły go najmniejsze zmiany. Nadal najwyższy punkt – obecnie 3321-3323m - jest od strony miasteczka Maletto, a drugi pod tym względem, naprzeciwko, po drugiej stronie krateru. Od strony Piano Provenzana Etna Nord jest obniżenie krateru, a od drugiej, czyli od strony Krateru Centralnego – wyrwa. I tak mniej więcej jest od lat. Krater jest duży i głęboki, ale od około 3 lat wykazuje się dużo większą aktywnością niż wcześniej. Częste erupcje gazowe, a np. w roku 2019 dno częściowo wypełniała rozgrzana lawa. Wierzchołek krateru od kilku lat jest miejscem bardzo niebezpiecznym, w zasadzie na sam jego kraniec trudno wejść, bo jest bardzo duże nachylenie, ten fragment zbudowany jest ze świeżych popiołów i spękany. Ryzyko śmiertelnego upadku do krateru jest bardzo realne. Działałem na nim cały czas z gotowością do skoku na zewnętrzne stromizny krateru.

Krater Południowo-Wschodni – jeszcze istnieje, co nie było takie pewne przy dominującej pozycji Nowego Pd.-Wsch. Nadal w zboczu południowego stożka, gdzie oba kratery, jest spłaszczenie z niewielkim Południowym Kraterem, choć jeszcze niedawno były w tym miejscu cztery kratery, z tego trzy aktywne, a wspólny szczyt dla kraterów południowych mierzył 3300m wysokości. Obecny niewielki krater również jest aktywny, widać że i z niego dochodzi do erupcji, choć ich skala jest niewielka. A wspólny wierzchołek stał się najwyższym punktem Etny.

Nowy Krater Południowo – Wschodni – jeszcze w roku 2009, gdy byłem pierwszy raz na Etnie, był to krater pasożytniczy w boku Krateru Pd.-Wsch. Widać było że jest aktywny i będzie coraz bardziej dominował. I kilka lat później stało się to faktem. Każdy pobyt na Etnie pokazuje, że waśnie tutaj dochodzi do największych zmian. Pisałem że przy tym tempie, niedługo będzie najwyższym punktem Etny i to się stało. Już moje pomiary przed 2021 rokiem wskazywały, że z roku na rok przyrasta. Pomiary z tego wyjazdu pokazały 3342-3343m z błędem do 2m – aktualny wierzchołek Etny. Należy mieć świadomość, że partie szczytowe Etny to seria kraterów o zbliżonych wysokościach, potężny obszar. I za każdym razem trzeba sprawdzić wszystkie miejsca, by upewnić się gdzie jest aktualny wierzchołek Etny. Obecnie wspólny stożek kraterów południowych jest dużo mniejszy (węższy u szczytu) niż bywało to w przeszłości. Krater jest głęboki, z dwóch stron bez ścian bocznych. W poprzednich latach oprócz erupcji z krateru, dochodziło do częstych wypływów lawy z otworów erupcyjnych, które pojawiły się w zboczu stożka.

Kilka zdań o samej erupcji, nagłej, krótkiej, ale potężnej, która miała miejsce z tego krateru. Łącznie przez około 4 godziny wydobywały się kłęby czarnych dymów w szczytowych momentach bardzo rozbudowane, bardzo wysoko. Nawet kilometr-dwa nad krater, a gdyby nie bardzo silny wiatr z pewnością wyżej (choć jak podało INGV najwyższy słup gazów osiągnął wysokość dziewięciu kilometrów – będąc tuż przed nim te wrażenie wysokości były zachwiane). Za to wielka ciągnąca się czarna chmura z opadającymi popiołami i kawałkami lawy szybko przemieściła się w kierunku Taorminy i Morza Jońskiego. Pomiędzy czarnymi kłębami dymu wydobywającymi się z krateru, można było dostrzec czerwoną tryskającą na 100-200 metrów do góry lawę, której kawałki spadały wokół krateru. Było słychać huki kolejnych wybuchów. W tym czasie z Krateru Centralnego i Północno-Wschodniego miała miejsce erupcja gazowa, kolor gazów był od białego do szarego. Zresztą ta gazowa erupcja trwała kilka dni. Niecałą dobę po erupcji Nowy Krater Południowo-Wschodni wyglądał następująco. Można było dostrzec jeszcze kawałki czerwonej zastygającej lawy. Gazów trochę było, toksycznych, ale niedużo, pierścień krateru był bardzo gorący, a zbocza pokryte nie drobnym rumoszem lawowym, a sporymi kawałkami ciężkiej lawy bazaltowej, było widać bomby wulkaniczne. Zresztą wszystkie kratery szczytowe miały małe kratery po ich uderzeniu, nie tylko z tej erupcji. W ostatnim czasie Etna ma więcej takich epizodów. Nowy Pd.-Wsch. Krater był głęboki na około 100 metrów i od strony Torre del Filosofo oraz od strony Rifugio Citelli nie miał pierścienia, tylko głębokie wyrwy, w kształcie lejów. Pierścień od strony Krateru Centralnego był minimalnie wyższy od tego po drugiej strony. Sam krater wyglądał złowrogo, a były czasy gdy sobie po nim chodziłem wokół, także na dno, miał piękny okrągły kształt i nie był zbyt głęboki. Te zniszczenia mogły wywołać wcześniejsze erupcje albo właśnie ta sprzed ok. 20 godzin. Na tej wysokości wyrzucone w powietrze kawałki lawy szybko zastygły, zresztą już opadając większość to były czarne skamieniałe kawałki lawy choć gorące. Dużo mniejsza erupcja z Krateru Centralnego rok wcześniej wyrzucała z mniejszą siłą kawałki lawy, one zastygały dłużej, nawet jednym zostałem wtedy uderzony.

W lutym 2021 włoski instytut INGV ((Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia), podał że w wyniku pomiarów satelitarnych Etna liczy 3357m wysokości i po ponad 40 latach Krater Północno-Wschodni przestał być najwyższy. Te dane są jednak nieaktualne lub błędne – INGV ich publicznie nie zaktualizowało - bo prawie pół roku aktywności wulkanicznej mogło dokonać znacznych zmian. Chcę jednak zwrócić uwagę, że nawet poważne instytucje coraz częściej podają dane błędne, nierzetelne, mylą się. I to nie jest przypadek. Tak to jest gdy się bada wulkany przez satelity czy z helikoptera co jest ulubionym zajęciem wulkanologów na całym świecie. Przyznaję – wygodnym, łatwym i bezpiecznym. Takie instytucje powszechnie uważane są za wiarygodne i jak coś publikują znaczy, że tak jest. Ale śledząc różne depesze instytutów wulkanologicznych na całym świecie, regularnie znajduję dane błędne i nieprawdziwe. I trzeba mieć świadomość, że informacja takich instytucji to nie jest wyrocznia, tak samo jak posiadane tytuły naukowe nie zawsze świadczą o profesjonalizmie. Ja nie mam satelit ani helikopterów, więc badam wszystko na własnych nogach. A ręczny GPS położony na wierzchołku jest dokładniejszy niż pomiar z satelity (bo to skomplikowany pomiar). I już w roku 2020 Krater Północno-Wschodni przestał być najwyższy, za sprawą zawalonej ściany z dotychczasowym wierzchołkiem (wystarczyło wejść na niego, by to stwierdzić). Za to wszystkie kratery szczytowe najwyższy punkt miały zbliżony do siebie w okolicach 3315m, ze wskazaniem na Krater Centralny. Obecnie najwyższy bez wątpienia jest właśnie Nowy Krater Południowo-Wschodni, którego wysokość to 3342m i pewnie nikogo na nim nie było od dawien dawna bo to piekielnie niebezpieczne.

Tak w ogóle wydaje mi się, że nastał czas by nie operować już pojęciem Nowy Krater Południowo-Wschodni i Krater Południowo-Wschodni. Ten pierwszy przestał być „dodatkiem” do tego drugiego, a stał się „tworem” dominującym. Oba kratery tworzą jeden stożek, choć ciągle na miejscu starego krateru zawsze jakiś jest, czasami kilka. Dzisiaj jednak lepiej mówić Stożek Południowo-Wschodni, ewentualnie Krater Południowo-Wschodni, ze świadomością, że tych kraterów może być tam kilka jak w Kraterze Centralnym. W tej chwili Stożek Południowo-Wschodni Etny, wyraźnie oddzielony przełęczą od pozostałych kraterów szczytowych, ma dwa kratery: wschodni i zachodni, na różnych wysokościach i bardzo różnią się wielkością, głębokością oraz aktywnością.

Podsumowując, największe zmiany zaszły w obrębie Krateru Centralnego i Kraterów Południowych. Nowy Krater Południowo-Wschodni jest głównym miejscem erupcyjnym obecnie, choć nie jedynym. Za to Krater Północno-Wschodni i Krater Centralny w części Bocca Nuova pełnią funkcję odgazowującą Etny i wydobywały się z nich ogromne ilości gazów. Biała, czasami kremowa i szara ściana gazów, nie do przeniknięcia. Dlatego w tym rejonie musiałem ściśle używać gogli ochronnych i maski.

Zdjęcia z/photos of 21-22.IX.2021: zdjęcia są opisane i wpierw przedstawiają Krater Południowy i jego erupcję, potem Krater Północno-Wschodni, na końcu Krater Centralny.


Znajdź mnie

Reklama

Wydarzenia

Brak wydarzeń

nationalgeographic-box.jpg
redbull-225x150.jpg
tokfm-box.jpg
tvn24bis-225x150.jpg

Reklama

Image
Klauzula informacyjna RODO © 2024 Grzegorz Gawlik. All Rights Reserved.Projekt NRG Studio
stopka_plecak.png

Search