Czartowska Skała 468m, zwana jest czasami Małą Ostrzycą, stanowi jedno z najwyższych wzniesień na Pogórzu Kaczawskim. Oferuje widok na Sudety w tym Karkonosze i Nizinę Śląską. Nie przeczy temu fakt, że wzgórze jest płaskie i bardzo łatwo dostępne.
Wierzchołek to pozostałość czopa nefelinitowego, zastygła lawa (magma), która zatkała komin wulkaniczny. Jedna z legend głosi, że skała zaczopowała wejście do piekieł. Co jak widać, z punktu widzenia geologicznego zawiera ziarno prawdy.
Około 20 mln lat temu działał tutaj aktywny wulkan. Dzisiaj Czartowska Skała jest wzgórzem pochodzenia wulkanicznego (nekiem) i częścią tzw. Krainy Wygasłych Wulkanów.
Obecny krajobraz to efekt erozji i działającego tutaj kiedyś kamieniołomu, przed II Wojną Światową. Pomnik przyrody nieożywionej od 1991 roku.
Choć powszechnie mówi się, że Czartowska Skała jest bazaltowa, to nie do końca. Zbudowana jest z bazanitu (bogata w oliwin odmiana bazaltu) i tefrytu (wylewna skała magmowa o wyglądzie bazaltu, zbudowana głównie z plagioklazu, piroksenu, nefelinu i amfibolu). Ale mówiąc o magmie bazaltowej, nie popełniamy błędu. Od niedawna mamy metody badawcze, które pozwalają bardzo precyzyjnie rozróżnić rodzaj skały. Bazalt to zasadowa skała wylewna, drobnoziarnista, twarda, trudnościeralna. Jej głębinowym odpowiednikiem jest gabro. Skład mineralogiczny bazaltu zbliżony jest do tefrytu.
Struktura skalna Czartowskiej Skały ma około 200m na 130m, a nachylenie kolumn 40-65 stopni, choć miejscami są prawie poziome. O kilkunastu metrach długości i ok. 15-25cm szerokości ścianek, ok. 20cm średnicy. Lawa o temperaturze około 1000 stopni Celsjusza zastygając na powierzchni, zmniejszała swoją objętość, pękała. W klasycznej postaci – równomierne stygnięcie - tworząc sześciokątne słupy (na Czartowskiej Skale są też cztero- i pięcio- boczne). Ich ułożenie jest prostopadłe do powierzchni ochładzającej się lawy, a wiec nieprzypadkowe. Przez miliony lat, bardziej miękkie fragmenty skał wulkanicznych uległy erozji i wietrzeniu, przetrwały tylko te najtwardsze.
Czartowska Skała (czasami pod nazwą Czartowskie Skały) jest częścią Parku Krajobrazowe Chełmy. Słynie on z cennych reliktów działalności wulkanicznej – staro paleozoicznej, permskiej oraz trzeciorzędowej.
Czartowska Skała to nie jedyny nek w okolicy, bo nekami są: Rataj, Bazaltowa Góra (wieża widokowa na szczycie), koło wsi Sichów, Radogost (wieża widokowa na szczycie). Innymi okolicznymi pamiątkami powulkanicznymi są: pokrywa lawowa Mszana, lawy poduszkowe w wąwozach: Myśliborski, Siedmicki, Lipa. Porfiry Swarnej i Popielowej.
Co to jest nek? To tzw. twardzielec, pozostałość skał, które były wypełnieniem komina dawnego wulkanu. Można powiedzieć, że to rdzeń wulkanu. Zachowany jego fragment, zwykle jego środkowa albo dolna część.
Jak się dostać do Czartowskich Skał? Drogą nr 365 można dojechać bardzo blisko skały. Jest tabliczka kierująca do niej i widać ją kilkaset metrów dalej na horyzoncie. Położona jest pomiędzy Muchowem a Myślinowem, niecałe 7km od Myśliborza, najbliższym większym miastem jest Jawor. Inna opcja, to dojazd i dojście z drugiej strony, ze wsi Pomocne.
Na zdjęciach: Czartowska Skała i ruiny w Nowej Wsi Wielkiej.
Error
